Họ nhà chuột trên khắp hành tinh chúng ta hết sức đông đảo, đa dạng. Các nhà sinh học và nông học đã ước tính chúng có khoảng 450 loại, bao gồm trên 20 họ. Ở nước ta, chúng đã có hàng trăm loại, hàng chục họ khác nhau.
Chuột thuộc loài động vật có vú, bộ gặm nhấm. Chúng không chỉ đa chủng loại mà số lượng lại rất lớn, dễ thích nghi với mọi điều kiện tự nhiên nên sự phân bố “cư dân" rất rộng lớn, dường như không ở đâu không có chuột. Thêm nữa, chúng không hề cần việc "sinh đẻ có kế hoạch”.Tuy tuổi thọ của chuột ngắn - nói chung chuột thường chỉ sống 1-2 năm, có con 2-3 năm; riêng chuột hoang sống quá 6 năm, rái cạn sống tối đa 9 năm - nhưng mức sinh sản của chúng thì thật phi thường, tạo ra dòng giống đông “ngập tràn lãnh thổ".
Theo khảo sát, chỉ trong 1 năm, một cặp chuột cống gây ra cả một bầy đàn con, cháu, chắt, chít cộng lại có thể tới 15.552 con! Nguyên do là chuột phát dục nhanh, số lần đẻ nhiều, thời gian mỗi lừa đẻ ngắn, số con mỗi lần đẻ đông. Ở điều kiện bình thường, chuột cống loại có thân hình tương đối nhỏ, có thể đẻ 2 - 8 lứa/năm; 20 ngày tuổi là mở mắt là có thể rời mẹ để sống độc lập. Và chuột cống 2 - 3 tháng tuổi là có thể bắt đầu mang thai (bầu) rồi. Phần lớn các giống chuột đẻ quanh năm, cả mùa khô và mùa mưa. Nhưng một số ít giống chuột chỉ sinh sản vào mùa Xuân và mùa Thu thời tiết ấm, mát. Trong số này, chuột hoang, rái cạn, chuột nhảy sống ở đồi hoang, đồng cỏ, sa mạc thì sức sinh sản thấp, chỉ đẻ mỗi năm 1 lần, và mỗi lần đẻ từ 2 đến 8 con.Chuột có nhiều đặc điểm và tập tính. Chúng tôi chỉ nói tới một đặc điềm và tập tính tiêu biểu, cũng là cái tạo nên nguyên nhân gây hại của nó.
Ta đã biết, chuột là loài gặm nhấm. Chúng có thói quen gặm nhấm mọi thứ cây trồng, đồ dùng trong nhà ở bất cừ nơi nào nó cư trú, hoạt động. Đó là vì răng cửa chuột không ngừng mọc dài ra. Người ta thí nghiệm, đo đạc thì thấy rằng, mỗi năm răng cửa trên của chuột, cụ thể là chuột trắng trưởng thành, có thể dài ra trung bình 114,3 mm; còn răng cửa dưới dài ra trung bình 1.146,1mm. Cứ đà ấy, con chuột sẽ chết vì không sao ăn uống được. Nếu chỉ đào hang, rũi đất, nhấm hạt ngũ cốc dù răng có mài mòn đáng kể vẫn không triệt tiêu được tốc độ dài ra của răng cửa ấy. Vậy chuột phải gặm nhấm. Chúng gặm, phá mọi thứ từ cây, củi gỗ đến đồ dùng của chúng ta, kể cả đồ gia bảo. Gặm đồ cứng, tất yếu có răng bị mẻ gãy. Không sao, tế bào gốc răng của chuột sinh trưởng mạnh, liên tục, không ngừng tạo những tế bào và men răng mới bù đắp phần răng bị sứt mẻ kia rất mau chóng.
Đồ dùng của chúng ta xưa nay vẫn là "vật mài răng" của chuột. Biết bao sản phẩm thông dụng sản phẩm thủ công cao cấp quý giá của cá nhân, của dân tộc bị chuột “tấn công", phá hủy, gây nên sự mất mát lớn rất đáng tiếc. Căm ghét chuột gây hại, nhưng ta nên hiểu sự thật là chuột không ý thức việc ấy, chúng chỉ "mượn" các vật của chúng ta để “mài răng" thôi! Có của thì giữ - cái anh chàng chuột nếu biết nói hơn sẽ lí sự với chúng ta như thế. Vâng, tôi phải giữ của cải của tôi, nguồn sống của chúng tôi. Dù có điềm tĩnh trả lời như vậy, chúng tôi vẫn phải có biện pháp hữu hiệu để phòng chống lũ xâm lăng kia ấy là phòng bằng rương hòm tốt để đựng đô ăn thức dùng, là chống bằng một cạm bẫy, bả....diệt chuột.
Thói “ngặm nhầm" liên quan đến tập tính phàm ăn và ăn nhiều của các loài chuột.
Về lượng đồ ăn, mỗi con chuột ăn trong một ngày có thể hết số thức ăn nặng bằng cơ thể của nó. Đương nhiên là nó không thể ăn hết một lần. Nó ăn liên tục, nhiều lần trong ngày đêm, tiêu hóa cũng liên tục. Tuy thế, nếu phải kiếm khó khăn, tối thiểu mỗi chuột cống ăn 25 gram đồ ăn/ngày và chuột nhà ăn 2 gram đồ ăn/ngày. Chuột to thì uống 12 - 30 mm nước/ngày, chuột nhỏ uống 1 - 2mm nườc/ngày. Chuột ở sa mạc, hoang mạc khô cằn thì chỉ nước trong thức ăn cây cỏ là đủ, chúng có khả năng chịu khát, không cần uống nước.Chuột ăn và dự trữ thức ăn (có con dự trữ trong hang tới 1 - 2 kg lương thực). Chúng vừa ăn vừa phá, thậm chí phá hoại còn lớn hơn ăn gấp trăm lần.
Hãy thử tính, một con chuột cống ăn một năm tối thiểu 9 kg lương thiện, thực phẩm thì 1 triệu con ngốn hết 9000 tấn. Theo số liệu của FAO, trên thế giới đang có tới 1 tỷ con chuột, chúng ngốn hết 9 triệu tấn lương thực, thực phẩm mỗi năm. Con số thiệt hại thật khổng lồ! Nhưng số của cải do chúng phá còn lớn hơn thế nhiều Người ta tính ra hàng năm, thiệt hại do chuột gây ra trên thế giới hàng trăm triệu tấn lương thực, thực phẩm. Những trận đại dịch chuột phá mùa màng xưa nay ở đâu cũng có.
Nhiều cánh đồng lúa, hoa màu của ta bị chuột tàn phá ít là 5% nhiều là 30 - 50 %, có nơi tới 80%. Ngay cả đồng cỏ, rừng cây, vườn quả cũng chịu chung số phận như thế! Điều này, thử hỏi họ hàng nhà chuột liệu có cách nào "biện minh"? Ấy là chưa kể đến tác hại khôn lường khác nữa do chuột gây ra, như cắn sách vở, quần áo, đường dây điện thoại, người, gia súc, đào phá đê đập, tường kho; hay do chuột gây ra và chịu chung số phận bị tiêu diệt, như dịch bệnh, nhất là dịch hạch.
Đã đến nước này thì quá lắm rồi, sao có thể tha thứ được! Con người được quyền tỏ thái độ cứng rắn. Dù có chọn biểu tượng con chuột trong mỗi chu trình niên lịch 12 con giáp, chúng ta cũng phải kiên quyết tiêu diệt chuột.
Trong thế giới sinh vật tự nhiên, một số loài chim, thú, rắn rất ham săn bắt chuột. Thịt chuột là thức ăn của mèo, chim cú , đại bàng, rắn....Hiện nay các loài vật ấy suy giảm nhiều. Số lượng chuột bị diệt bởi những kẻ thù tự nhiên, theo quy luật cân bằng sinh thái từ muôn đời nay, giờ đây là không đáng kể. Chính con người tự gây khó khăn lớn cho mình. Bằng hành động phá rừng, bắn giết động vật rừng, săn bắt chim thú, gây ô nhiễm môi trường... đã làm mất đi không ít “bạn đồng minh" bắt sâu, diệt chuột hết sức rộng lớn, hiệu quả.
